Կա մարդ` կա խնդիր, չկա մարդ` չկա խնդիր

Այս արտահայտությունը սխալաբար վերագրվում է Իոսիֆ Ստալինին. վկայություններ, որ նա նման բան երբևէ ասել է կամ գրել է չկան:

Այս արտահայտությունը Անատոլի Ռիբակովի (1911-1998) «Արբատի երեխաները» (կարդալ գիրքը ռուսերեն լեզվով) (1987) վեպից է: Այդպես է Իոսիֆ Ստալինը խոսում 1918 թ.-ին Ցարիցինում ռազմական մասնագետների գնդակահարության մասին. «Մահը լուծում է բոլոր խնդիրները: Չկա մարդ և չկա նաև խնդիր»: Ավելի ուշ, իր «Վեպ հիշողություն»-ում (1997) Ա. Ռիբակովը գրում է, որ այդ արտահայտությունը ինքը «հնարավոր է լսել է ինչ-որ մեկից, հնարավոր է նաև, որ ինքն է հորինել: Այդպիսին էր Ստալինյան սկզբունքը: Ես ուղղակի այն կարճ ձևակերպեցի»:

            

Անկողնում հանուն խաղաղության

«Անկողնում խաղաղության համար»-ը (անգլ. Bed In For Peace; անկողնային բողոք; նաև բեդ-ին կամ էկամադա) անհամաձայնության արտահայտչաձև է, որի ժամանակ բողոքողները՝ որպես կանոն նորապսակներ, հրավիրում են մամուլին՝ ամուսնական կյանքի առաջին պահերը ի ցույց դնելու համար: Սպասվող ամուսնական գիշերվա փոխարեն լրագրողները տեսնում են, թե ինչպես են նորապսակներն ընդունում հրեշտակի դիրք և խաղաղության կոչ են անում ներկաներին և տեղի ունեց իրադարձությանը հետևողներին:

Որպես հրապարակային բողոքի արտահայտչաձև՝ բեդ-ինի գաղափարը սկիզբ է առել 1969 թ.-ի մարտի 20-ին, երբ այն մտածել էին նորապսակներ Ջոն Լենոնը և Յոկո Օնոն՝ նպատակ հետապնդելոն նման կերպով իրենց բողոքն արտահայտել ընդդեմ վիետնամական պատերազմի: Անկողնային բողոքը տևեց 7 օր՝ մարտի 25-ից մինչև 31-ը Կանադայի Մոնրեալ քաղաքում: Այնուհետ զույգն այն կրկնեց նաև Ամստերդամում: Ավելի ուշ բողոքի նման միջոցների էին դիմում նաև այլ նշանավոր մարդիկ աշխարհի այլ երկրներում:

            

Cherchez la femme

Cherchez la femme-ը (Շերշե լյա ֆամ) ֆրանսիական արտահայտություն է, որը բառացիորեն նշանակում է «փնտրեք կնոջը»: Այն իմաստով, որ երբ մարդն իրեն տարօրինակ է պահում կամ նրա գործողությունների շարժառիթը պարզ չէ, պատճառ կարող է լինել նրա փորձը թաքցնել անօրինական գործը կնոջ հետ կամ տպավորություն գործել կնոջ վրա: Այսինքն, այս արտահայտությունն ասողի կարծիքով իրադարձության, դժբախտության, հանցագործության պատճառը կինն է:

Արտահայտությունը թևավոր դարձավ Ալեքսանդր Դյումա-հոր «Փարիզի մոհիկանները» վեպի (ներբեռնել գիրքը ռուսերեն լեզվով), որտեղ  «Cherchez la femme, pardieu! cherchez la femme!» նախադասությունը փարիզյան ոստիկանության չինովնիկի ասացվածքն է: Նախադասությունը վեպում կրկնվում է մի քանի անգամ:

1864 թ.-ին Դյուման գրեց համանուն մի պիես, որտեղ այսպիսի նախադասություն կա. «Il y a une femme dans toutes les affaires; aussitôt qu’on me fait un rapport, je dis: „Cherchez la femme!“» (Յուրաքանչյուր գործում կին կա. երբ որ նրանք ինձ հաշվետվություն են բերում, ես ասում եմ. «Փնտրեք կնոջ»):

Դյուման օգտագործում էր այն արտահայտությունը, որն իսկապես օգտագործում էր ֆրանսիական ոստիկանության նշանավոր դարձած ոստիկան Գաբրիել դը Սարտինը (1729-1801): Դը Սարտինն էլ իր հերթին վերափոխել էր հռոմեացի պոետ Յուվենալի միտքը. նրա երգիծանքում ասվում է, որ հազիվ թե գտնվի մի դատավեճ, որտեղ կռվի պատճառը կին չլինի:

Ենթամշակույթ

Ենթամշակույթը (լատ. sub — տակ, cultura — մշակույթ) սոցիոլոգիայում և մշակութաբանության մեջ հասարակության մշակույթի մի մասն է, որը տարբերվում է ճնշող մեծամասնությունից, ինչպես նաև այդ մշակույթը կրողների սոցիալական խմբերը: Ենթամշակույթը կարող է գերիշխող մշակույթից տարբերվել արժեքների սեփական համակարգով, լեզվով, վարվելակերպով, հագուստով և այլ առանձնահատկություններով: Տարբերում են ազգային, ժողովրդագրական, մասնագիտական, աշխարհագրական և այլ հիմքերի վրա ձևավորված ենթամշակույթներ: Որպես կանոն ենթամշակույթը ուղեկցում է մարդուն ողջ կյանքի ընթացքում: Մասնավորապես, ենթամշակույթները կազմավորվում են էթնիկական հանրույթների կողմից, որոնք տարբերվում են հիմնական լեզվից առանձնացող խոսվածքներով: Նշանավոր այլ օրինակներից են երիտասարդական ենթամշակույթները:

Տերմինի պատմությունը

1950 թ.-ին ամերիկացի սոցիոլոգ Դևիդ Ռայզմենը իր հետազոտություններում ենթամշակույթը բնորոշեց որպես մարդկանց խումբ, որոնք կանխամտածված ընտրում են փոքրամասնության կողմից նախընտրելի ոճ և արժեքներ: Երևույթի ավելի խորը վերլուծությունը կատարեց Դիկ Հեբդիջը իր՝ «Ենթամշակույթ. ոճի հասկացությունը» գրքում: Ըստ Հեբդիջի՝ ենթամշակույթները գրավում են նմանատիպ ճաշակներով մարդկանց, որոնց չեն բավարարում համընդհանուր չափորոշիչներն ու արժեքները:

Շովինիզմ

Շովինիզմը (ֆր. chauvinsme) գաղափարախոսություն է, որի էությունը կայանում է ազգային գերակայության քարոզումը խտրականության «իրավունքը» հիմնավորելու և այլ ժողովուրդներին ճնշելու նպատակով: Ազգայնականության ծայրահեղ տեսակներից է, որի ժամանակ ազնիվ նպատակներին հասնում են անպետք միջոցներով: Ի տարբերություն ազգայնականների, որոնք «բարձրացնում են» իրենց ազգը՝ այն «առաջինը» դարձնելու նպատակով (ամենալավը), շովինստները (նույն նպատակով՝ տեսնել իրենց ազգը առաջինը) թույլ են տալիս իրենց «գցել» (ստորացնել) ուրիշ ազգությունների ներկայացուցիչներին, այսինքն առաջինների շարժիչ ուժը «սերն է սեփականի նկատմամբ», երկրորդներինը՝ «ատելությունը ուրիշների նկատմամբ»: Ահա թե ինչու ազգայնականության գաղափարաբանները միշտ հանդես են գալիս ազգերի հավասարության օգտին, այն դեպքում երբ շովինիստները հակառակն են անում՝ իրենց ազգին օժտելով հատուկ իրավունքներով:

Տերմինի առաջացումը

Շովինիզմը (ֆր. chauvinsme) բառը եկել է Նիկոլա Շովենի (ֆր. Nicolas Chauvin) անունից, ով Նապոլեոն Բոնապարտի կիսաառասպելական զինվորն էր: Շարունակաբար մասնակցել է ֆրանսիական հեղափոխությանը և Նապոլեոնյան պատերազմներին (1799-1815): Չնայած որ բոնապարտիզմը այնքան էլ մեծ ժողովրդականություն չէր վայելում 1815 թ.-ից հետո, Շովենը շարունակում էր մնալ Նապոլեոնի հավատարիմ հետևորդը՝ դարձածալում կրելով մանուշակ, ինչը

Չորրորդ Ռեյխ

Չորրորդ Ռեյխը ոչ հստակ սահմանված տերմին է, որն օգտագործվում է բնորոշելու այն քաղաքական կազմավորումը, որը դիտարկվում է որպես Երրորդ Ռեյխի ավանդույթների և գաղափարների զարգացման շարունակություն:

Սկզբնապես Չորրորդ Ռեյխ անվանումը առաջ է եկել 1960-ական թթ.-ին` կապված այն հանգամանքի հետ, որ ԳԴՀ կանցլեր Կուրտ Կիզինգերը նախկինում աշխատել էր Երրորդ Ռեյխի քարոզչության նախարարությունում, ինչպես նաև Արևմտյան Գերմանիայի այդ ժամանակվա մի շարք խոշոր քաղաքական գործիչներ նույնպես կապ էին ունեցել Երրորդ Ռեյխի հետ: Քաղաքական հակառակորդների կարծիքով նրանք նացիոնալ-սոցիալիզմի վերակենդանացմանն ուղղված քաղաքականություն էին վարում:

Այսօր Չորրորդ Ռեյխ տերմինը տարբեր իմաստներով է օգտագործվում: Դրա տակ հասկանում են՝

• Երրորդ Ռեյխի տապալումից հետո փրկված նացիստների գաղտնի կազմակերպությունների միավորումը,
• Արևելյան և Արևմտյան Գերմանիաների միավորումից հետո կազմավորված Գերմանիան,
• Աշխարհի բոլոր նեոնացիստական կազմակերպությունների միավորումը,
• Սպիտակ ռասայի մարդկանց հետագա միավորումը իրենց տեսակի պահպանման համար պայքարում և այլ ռասաների դեմ մարտնչելու համար:

Աշխարհի ամենավտանգավոր մաֆիոզ խմբավորումների տասնյակը

Լոնդոնյան «Daily News» և իսպանական «Diario» թերթերը կազմել են աշխարհի ամենավտանգավոր մաֆիոզ խմբավորումների տասնյակը:

10-րդ հորիզոնական: Ճամայկա-բրիտանական մաֆիա (Yardies gang).

10-րդ հորիզոնականում են դեռևս 1950-ական թթ.-ից Բրիտանիա գաղթած ճամայկացիների սերունդները: Ճամայկացիները վերահսկում են զենքի և թմրադեղերի առքուվաճառքի մեծ մասը: Այս մաֆիոզ խմբավորումը չի փորձում ներթափանցել իշխանական համակարգ և այդ պատճառով է, որ այն ավելի թույլ է, քան մնացյալ մաֆիոզ խմբավորումները: Բրիտանական ոստիկանությունը նրանց չի դիտարկում որպես կազմավորված հանցավոր միավորում, քանի որ նրանք իրական կառուցվածքային համակարգ կամ կենտորանական ղեկավարություն չունեն:

9-րդ հորիզոնական: Ալբանական մաֆիա:

Ալբանիան կազմված է բազմաթիվ հանցավոր խմբավորումներից: Նրանց օրենքները անփոփոխ են XV դարից: Ալբանական մաֆիան մասնակցում է սպիտակ ստրուկների, խմիչքի և ծխախոտի առքուվաճառքով, վերահսկում է մարմնավաճառությունը, մեքենաները գողությունը և դրամաշորթությունը: Նրանք լայնորեն ներկայացված են ԱՄՆ-ում և Բրիտանիայում: Նրանց գլխավոր առանձնահատկությունը վրեժխնդրության ժամանակ կիրառվող առանձնակի դաժանությունն է:

8-րդ հորիզոնական: Սերբական մաֆիա:

Սերբական մաֆիան հայտնվել է տասնյակում, քանի որ իր ներկայացվածությունն ունի աշխարհի տասնյակ երկրներում և զբաղված է թմրադեղերի շրջանառությամբ, պատվիրված սպանություններով, դրամաշորթությամբ, գողությամբ, խաղատներում խաղադրույքների վերահսկողությամբ: Ինտերպոլի ցուցակներում ներկայացված են Սերբիայի ավելի քան 350 քաղաքացիներ, որոնք իրավամբ աշխարհի խոշորագույն նարկոկարտելների անդամներ և ղեկավարներ են: Սերբ հանցագործները հայտնի են նաև խելացի կազմակերպված կողոպուտներով, որոնք հաճախ են ներկայացվում հոլիվուդյան սցենարներում, ինչպես նաև արագ և անթերի մահապատիժներով: Ներկայումս գործում են 30-40 խմբավորումներ, որոնք գործում են Սերբիայում:

«420» կամ թմրամոլների գաղտնի կոդը

«420»-ը տերմին է, որը լայնորեն օգտագործվում է Հյուսիսային Ամերիկայի թմրամոլների շրջանակներում: Վերոհիշյալ թմրամշակույթում 420 թիվը կամ նշանակում է 4:20 (ժ. 16:20)՝ ժամ, երբ սովորաբար ընդունում են մարիխուանա կամ 4/20 ամսաթիվը, այսինքն ապրիլի 20-ը:

Սլենգում 420-ը նշանակում է «մարիխուանայի օգտագործում», ինչպես նաև երբ խոսքը վերաբերում է կանեփի օգտագործմանը կամ էլ թմրամշակույթին պատկանելու փաստը:

Ապրիլի 20-ին թմրամշակույթի ներկայացուցիչները սովորաբար հավաքվում են, որպեսզի ուղղակի ժամանակ անցկացնեն, միասին կանեփ օգտագործեն կամ էլ քննարկեն իրենց պետության քաղաքականությունը մարիխունայի վերաբերյալ: Այդ օրը ակտիվիստները սովորաբար ակտիվ քարոզչություն են տանում մարիխուանայի օրինականացման ուղղությամբ:

Չնայած գոյություն ունեն տերմինի առաջացման բազմաթիվ տեսություններ, պետք է նշել, որ այն լայն տարածում գտավ միայն 1971 թ.-ին, երբ այդ օրը դպրոցից հետո դեռահասների մի խումբ Սան-Ռաֆայել Հայ Սքուլից հավաքվեցին դասերից հետո, որպեսզի կանեփ ծխի Լուի Պաստյորի արձանի մոտ:

Այդ արտահայտությունը դարձավ այդ խմբի ողջունման մի մասնիկը՝ «420 Լուի» (անգլ. «420 Louis!») և տարածում գտավ 80-ականների վերջերին՝ շնորհիվ «The Grateful Dead»-ի երկրպագուների:

Միջնամատի կամ Fuck You ժեստի առաջացումը

Միջնամատը կամ ֆաքը (անգլ. fuck) անպատշաճ ժեստ է, որը ենթադրում է, որ միջնամատը բարձրանում է վերև կամ առաջ, իսկ մնացած չորսը սեղմվում են բռունցքին:

Առաջացման պատմությունը

1415 թ.-ին Ազենկուրի մոտ ճակատամարտից առաջ ֆրանսիացիները, շտապելով տոնել հաղթանակը, առաջարկեցին ճակատամարտից հետո գերի վերցրած բոլոր զինվորիների միջնամատը կտրել, որպեսզի նրանք չկարողանային աղեղնալար ձգեին նետի վրա: Նշանավոր այդ անգլիական զենքը պատրաստված էր կարմրածառից (գեղձի), իսկ աղեղնալարի ձգման գործընթացը հայտնի էր որպես «գեղձիի փետրահանում»` անգլերեն «plucking the yew» կամ «pluck yew» (արտասանվում է «պլակ յու»):

Ի հիասթափություն ֆրանսիացիների` անգլիացիները հաղթեցին ճակատամարտը և հեգնաբար ֆրանսիացիների հետևից ցույց էին տալիս միջնամատը և գոռում «pluck you»: Հետագայում Պ տառը փոխարինվեց Ֆ շրթնատամային շփական բաղաձայնով:

Սակայն տարբերակ կա, որ միջնամատի անպատշաճ ժեստը գոյություն ուներ դեռևս անտիկ ժամանակներում: Այն հանդիպում է Արիստոֆանի «Ամպեր» կատակերգությունում և հռոմեացիների մոտ (լատ. digitus impudicus):

Սեքսուալ հեղափոխություն

Սեքսուալ հեղափոխությունը (լատ. sexus – սեռ և հեղափոխություն) հասարակության սեռական կյանքում արմատական փոփոխությունների գործընթաց և արդյունք է, որը բնորոշվում է սեքսուալ արժեքների, կողմնորոշումների, նորմերի, արգելքների և սեռական հարաբերությունների էական փոխակերպումներով:

Տերմինը մտցվել է Վ. Ռայխի կողմից XX դարի առաջին կեսում, սակայն հեղափոխության հիմնական գործընթացները տեղի ունեցան 1960-ական թթ.-ին, որն առաջին հերթին պայմանավորված էր Երկրորդ Համաշխարհայինից հետո ծնված սերնդի հասունացմամբ և հակաբեղմնավորիչների զարգացմամբ:

Սեքսուալությունը և հասարակությունը մինչև սեքսուալ հեղափոխությունը

Քրիստոնեական մշակույթով հասարակություններում վերաբերմունքը սեքսի նկատմամբ ընդհուպ մինչ XX դարը հենվում էր առաջին հերթին քրիստոնեական ավանդական բարոյականության վրա:
Այդ ժամանակվա հասարակության առանձնահատկություններից կարելի է նշել հետևյալները`

• Սեքսը տաբուացված թեմա էր հասարակությունում:
• Հակաբեղմնավորման և աբորտների դժվարությունը և դրանց նկատմամբ բացասական վերաբերմունքը:
• Համասեռամոլության, նիմֆոմանիայի, արտամուսնական սեռական հարաբերությունների անընդունելիությունը:

Սակայն գիտության զարգացումը, եկեղեցու ազդեցության նվազումը, ագրարայինից արդյունաբերականի հասարակության անցումը բերեցին մարդկանց մտածելակերպի փոփոխությանը: «Ավետարանական ճշմարտություններ»-ը կասկածի տակ դրվեցին, կանայք իրենց հավասար զգագին տղամարդկանց հետ: XIX դարի վերջում և XX դարի սկզբում հատկապես Մեծ Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում մեծ տարածում գտավ սուֆրաժիստուհիների (ֆր. suffrage – ընտրական իրավունք) շարժումը, որոնց նպատակը դարձավ տղամարդկանց համահավասար ընտրական իրավունքի տրամադրումը: Շարժման տրամաբանական շարունակությունը դարձավ ֆեմինիզմը:

Զ. Ֆրեյդը դարձավ առաջին գիտնականններից մեկը, որը զբաղվեց սեքսուալության խնդրով, չնայած որ Է. Ֆրոմը ժխտում էր Ֆրեյդի դերը սեքսուալ հեղափոխությունում: Այդ հարցի շուրջ աշխատում էր նաև Վ. Ռայխը, ինչի արդյունքում XX դարի 30-ական թթ.-ին նա գրեց «Սեքսուալ հեղափոխություն» (ներբեռնել գիրքը ռուսերեն լեզվով) գիրքը: Ռայխը ոչ միայն գիտնական էր, այլ նաև հասարակական գործիչ: Նրա ծրագիրն ընդգրկում էր հետևյալ կարևոր խնդիրները`

• Ծնելիության վերահսկման ոլորտում ինտենսիվ կրթությունը: Հակաբեղմնավորիչների տրամադրումը բոլոր ցանկացողներին:
• Աբորտների թույլատրումը:
• Ամուսնալուծությունների թույլատրումը:
• Սեռական կրթությունը որպես վեներական հիվանդությունների և սեռական խնդիրների կանխարգելում:
• Բժիշկներին և ուսուցիչներին սեռական հիգիենային ուսուցանելը:
• Սեռական հողի վրա հանցագործություն կատարողների նկատմամբ պատժի կիրառումից հրաժարումը. նման հանցագործների հոգեվերլուծության միջոցով բուժումը:

1960 — ականներ   

Իրապես հեղափոխական դարձավ Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմից անմիջապես հետո ծնված սերունդը: Եթե ծնողները դեռ հիմնականում հակված էին ավանդական հայացքներին, ապա երեխաները խարխլված տնտեսության պայմաններում չէին զգում նախկին բարոյականության կարիքը: Կարևոր գործոն հանդիսացավ վստահելի և հասանելի հակաբեղմնավորիչների ի հայտ գալը, ինչը թույլ տվեց օգտագործել սեքսը հաճույք ստանալու նպատակի համար` չմտածելով երեխաների մասին:

Այս ամենը միասին բերեց նոր գիտակցության ձևավորմանը: Այսուհետև սեքսը դադարեց արգելված թեմա լինելուց: 1960-ական թթ.-ի կեսերից շատ երիտասարդներ, իսկ այնուհետ նաև ոչ երիտասարդներ հրաժարվում են սեքսի մասին հին պատկերացումներից: Դա բերում է անկանոն սեռական հարաբերությունների որոշակի աճին, իսկ հավատարմությունն էլ երիտասարդության աչքերում սկսում է թվալ որպես հնացած արժեք: Դրան մասնավորապես նպաստեց Գ. Մարկուզեի «Էրոսը և քաղաքակրթությունը: Ֆրեյդի ուսմունքի փիլիսոփայական հետազոտությունը» (ներբեռնել գիրքը ռուսերեն լեզվով) գիրքը: Ջինսեր, ռոք-ին-ռոլ, թմրադեղեր, հիպիներ` ահա 1960-ական թթ.-ի սեքսուալ հեղափոխության ուղեկիցները: