Քաղաքական լիդերի անձի ձևավորման վրա ազդող սոցիալ-հոգեբանական գործոնները.
Քաղաքական լիդերության ֆենոմենի վերլուծությունը հնարավոր է դառնում միայն օբյեկտի բնորոշումից հետո: «Լիդեր» բառը ծագում է անգլիական «to lead»` տանել բայից, leader` տանող: Եվրոպական այլ լեզուներում «a leader» հասկացության համանմանը գոյություն չունի: Այսպես, ըստ Ժ. Բլոնդելի` ֆրանսիական «chef»-ը իրենից ավելի ավտոկրատ, ավելի հիերարխիկ, որոշակի թիմային կառուցվածք է ներկայացնում, որն իր մեջ ներառում է հենց «leader» հասկացությունը: Վերջերս ի հայտ եկած «decideur» հասկացությունը (որոշում ընդունող) արդեն իր իսկ իմաստով կապված է միայն որոշումների ընդունման ոլորտի հետ: Շ. Դը Գոլի սիրած «guide» բառը (ֆրանսերենից կարելի է բառացիորեն թարգմանել որպես ղեկավար) ոչ բոլորի կողմից է ընդունված և ավելի հաճախ օգտագործվում է որպես էքսկուրսավար բառը բնորոշելու համար:
Գերմանական «fuhrer»-ը (ֆյուրեր, վոժդ) պատմական հայտնի պատճառներով ունի բացասական զգայական երանգ և նույնպես անգլիական տարբերակի համարժեքը չէ:
Ս. Ի. Օժեգովի «Ռուսերեն լեզվի բառարան»-ում լիդերը բնորոշվում է այսպես.
- Քաղաքական կուսակցության, հասարա-քաղաքական կազմակերպության գլխավոր, ղեկավար,
- Սպորտային մրցելույթի ժամանակ առաջինը գնացողը:
«Լիդեր» հասկացությունը հոգեբանական բառարանը բացատարում է այսպես. խմբի անդամ, որի համար ինքն իրեն իրավունք է վերապահում որոշում ընդունել նրա համար կարևոր իրավիճակներում, այսինքն առավել ավտորիտար անձ, որն իրապես կենտրոնական դեր է կատարում խմբում համատեղ գործունեության և հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում:
1940 թ.-ին ամերիկացի հոգեբան Կ. Բիրդը կազմեց 79 հատկանիշներից բաղկացած ցուցակ, որոնք տարբեր ուսումնաիրողների կողմից հիշատակվել էին որպես «լիդերական»: Դրանց թվում էին նախաձեռնողականությունը, շփվելու կարողությունը, հումորի զգացումը, էնտուզիազմը, վստահությունը, ընկերասիրությունը, սուր խելքը, կոմպետենտությունը և այլն:
Լ. Ստոլդիլը առանձնացնում էր լիդերի 5 հատկանիշ.
- Խելք և ինտելեկտուալ ունակություններ,
- Գերիշխանություն ուրիշների վրա,
- Ինքնավստահություն,
- Ակտիվություն և էներգիայի առկայություն,
- Գործի իմացություն:
Իսկ ահա Ֆ. Կարդելը իր առաջ խնդիր չէր դնում վեր հանել լիդերության հատկանիշները, այլ առանձնացրել էր 18 «զատիչներ», որոնք «զատում են» մարդուն լիդերությունից: Դրանք են`
- Ցածր ինքնագնահատականը և հարգանքի բացակայությունը սեփական անձի նկատմամբ,
- Չափազանց մեծ հակվածությունը խաբելուն, պատճառաբանություններին, արդարացումներին,
- Գիտակցության մեջ ներքին պատկերները, որոնք մարդուն տեղում են պահում,
- Ներելու և թողնելու ցանկության բացակայությունը,
- Սեփական երևակայության ոչ բավարար օգտագործումը,
- Սեփական ստեղծագործ պոտենցիալի նկատամաբ քամահրական վերաբերմունքը,
- Միշտ իրավացի լինելու կարիքը,
- Թույլ կոմունիկատիվ ունակությունները` լսելու և խոսելու անկարողությունը,
- Սեփական վախերին ընդդիմանալու ունակությունը,
- Հստակ նպատակների բացակայությունը,
- Պարտադիրության անբավարարությունը,
- Վախը ռիսկից,
- Սեփական կյանքի նկատմամբ պատասխանատվություն ստանձնելու անկարողությունը,
- Հույսի կորուստը,
- Տղամարդկության անբավարարությունը,
- Երևակայելու և երազելու անկարողությունը,
- Սեփական անձի նկատմամբ սիրո բացակայությունը,
- Սնափառությունը:
ՎԱՐԴԱՆ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆԻ ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ-ԲԼՈԳԸ 